توبه و اداء دیون 2013/10/03

بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی

کتاب: کعبه مصباح الطاهرين

فردی که می‏خواهد با اراده و خواسته خود و به اذن پروردگار مراحل سفر آخرت را طی کند، پیش از هر چیز به مقام توبه و انابه برآمده، به تصفیه جسمی و روحی می‏پردازد. متعهد می‏شود که به توفیق حق، مطیع و منقاد فرمان الهی شود و بر خلاف رضای او حرکتی نکند؛ تا وقت باقیست جبران و تلافی مافات کند بخصوص در مورد حق‏الناس، چه از بابت مالی و چه از جهت معنوی، چه بسا در حضور یا غیاب دیگری حرکتی از او سر زده که لازم است به مقام استغفار آید و حلیت بخواهد و او را دعا کند.
بعد از حق‏الناس، حق النفس است و در مرتبه سوم حق‏الله که باید با تفکر عمیق، موارد قصور و حدود آنها را دریافته تا حد امکان ولو به تدریج جبران نماید. البته خدای تبارک و تعالی ممکن است حق‏النفس و حق‏الله را عفو نماید، ولی از حق‏الناس نمی‏گذرد. مادام که تأدیه این دیون تحقق نیافته و به تعهد الهی وفا نکرده، مسلم است که در انجام وظایف، قصور بسیار کرده است.
در صورت حصول یقین به مدیون بودن بخصوص در مورد حق‏الناس، اولی است که اقتدا به عارفان طریق حق نماید که همیشه در مقام احتیاطند ولذا برای حصول اطمینان کامل، تا حدی بیش از دین پرداخت نماید و در دیونی که فعلاً امکان اداء آن نیست، در پیشگاه الهی متعهد شود که تا حد مقدور و استطاعت در مقام تسویه آن برآید.
عازم این سفر معنوی باید تفکر کند که آیا وسیله‏ای که می‏خواهد با آن یه حج برود، از  وجه حلال است یا نه، زیرا هر کس در مقام محاسبه اعمال خود از همه آگاهتر و دقیق‏تر است. در صورت یقین به حلیَّت، باید این مال ظاهراً حلال را از بابت حقوق واجبه پاک کند و تا مرتبه یقین تفتیش نماید که در مال او حق‏الناس نباشد. در مقام شک، بهتر است آن مقدار را که احتمال حق‏الناس می‏دهد، تأدیه کند و اگر صاحبش معلوم نباشد،در حق آنان احسان نماید.
همچنین بررسی نماید که آیا حقوق واجبه معیّنه از قبیل خمس و زکات را تماماً پرداخته است؛ علاوه بر آن از فقرا که رسیدگی به حال آنان در حدود امکان از وظایف الهیه هر مسلمان می‏باشد، دستگیری کرده است؟ در صورت قصور تا مهلت باقی است در تصفیه آن مال کوشا و تا حد ممکن به تعهدات الهی وفا دار باشد و الا حجش مقبول واقع نشده در مقابل تلبیه او حق تعالی فرماید «لا لَبَّیکَ و لا سَعدَیکَ، حَجُّکَ مَردَودٌ اِلَیکَ» و این هنوز از جمله وظایف و تکالیف قبل از حرکت و تشرف است تا او در جرگه مسافرین حقیقی حج محسوب شود و توفیق انتقال به معانی عالیه تزکیه و تصفیه را بیابد.
عمده مطالعه حاجی باید درباره سفر حج باشد که چه کند که به توفیق حق، واجد کمال آمادگی شود تا نور الهی در همه حالات و لحظات این سفر معنوی در او متجلی گردد.
اسلام تنها راه هدایت واقعی و یگانه علت الهیه‏ای است که انسان را به سوی حقیقت سوق می‏دهد. از اینرو حاجی باید نخست خود را با صفات الهی و زیورهای اسلامی‏مانند زهد و تقوی و ورع بیاراید و سپس راه کعبه را طی نماید، که پیامبر خدا‏(ص) فرموده: رأس و علت کل خطایا، حب دنیاست.کسی در جرگه پارسایان و زاهدین محسوب شود که بری از حب دنیا گردد، زیرا زهد و پارسایی، زینتی است که خداوند متعال تنها به افراد منزه و بی‏آلایش کرامت می‏فرماید.