درجات توبه 2011/04/17

بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی

کتاب: مبدا و معاد

درجات توبه

توبه را درجاتی است:

اوّل – توبه عُمّال، و آن رجوع است از اعمال بی‏فایده به اعمال صالحه.

دوّم – توبه متّقیان، و آن رجوع است از فُضولات و شُبَهات و اکثر مُباحات.

سوّم – توبه زُهّاد، و آن رجوع است از غفلت به حضور و از رغبت دنیا به نفرت از آن.

چهارم – توبه مقرّبین، و آن رجوع است از حسناتِ خود به سوی حق‏تعالی.

بزرگان فرموده‌اند: حسنات ابرار، سیئات مقرّبین است و بعد از انتقال به درجه عُلیا، آنچه را که اهل درجه سُفلی، حسنه دانند، اصحاب درجه عُلیا از آن تائب شوند و آن را گناه اعتبار کرده و توبه از آن را بر نفسِ خود لازم دانند.

پنجم – توبه موحّدین، و آن رجوع است از ماسوای حقّ به سوی حق‏تعالی.

اگر توبه را که حسنه‌ای است از خود دانی، باید از آن خودبینی توبه کنی و بدانی که تیسیرِ این حالت ترا از مَخفیِ لطف الهی است. و نیز فرموده‌اند: اگر کسی به طاعت خدا باز‏گردد به جهت خوف عقاب، رجوع او را «توبه» گویند. و اگر به طاعت خدا باز‏گردد به جهت طمع ثواب، رجوع او را «اِنابَت» خوانند. و اگر بازگشت او به جهت امتثال امر و استحقاق عبودیّت باشد نه از جهت خوف عقاب و طمع ثواب، او را صاحب «اَوبَت» گویند.

عارفین، مطلقاً انواع توبه را که از مؤمنین واقع می‌شود، تا به درجه ولایت نرسیده‌اند و عروج به ذَروِه مقرّبین ننموده‌اند، تسمیه کنند به توبه مطلقه: «تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ: ای مؤمنان همگی به درگاه خدا توبه کنید، امید که رستگار شوید»؛ و توبه عارفین را اِنابَت گوینـد «وَ جَاءَ بِقَلْبٍ مُنیبٍ: و با دلی توبه‏کار باز آیـد» و توبـه حضرات انبیا و اوصیا و اهل توحید را اَوبَت خوانند: «نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ: چه نیکو بنده‏ای به راستی او توبه‏‏کار بود».