ترک اولی 2010/03/25

بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی

کتاب: نبوت و امامت

ترک اُولی

حضرات انبیاء گرچه به مقام اقرار به معصیت برآمده‌اند، و مقرّبین درگاه الهی بالاخصّ در مقام مناجاتْ خود را گناهکار بزرگی دانسته‌اند، امّا بزرگان دین آن را از باب «حَسَناتُ الاَبْرارِ سَیِّئاتُ الْمُقَرَّبین: کارهای نیک و حسنه خوبان، برای مقرّبین گناه به شمار آید» شمرده‌اند. این از علائم کمالِ معرفتِ رحمانی است که شخص در آن مقام، عبادات و طاعات خود را ناچیز شمارد و اقرار بر قصور نماید، چنان که حضرت رسول اکرم^(ص) به پیشگاه الهی عرض نمود: «ما عَبَدْناکَ حَقَّ عِبادَتِکَ: عبادت نکردیم ترا چنان که حقّ عبادتِ تو بود».

حضرات انبیاء از لحاظ شأن و مقام یکسان نیستند، لذا از لحاظ انجام تکالیف و وظـایف نیـز برابر نمی‌باشنـد. بسا که انجـام پـاره‌ای امور برای بعضی از آنان، ترک اولی محسوب شود و برای برخی دیگر، نسبت به علوّ شأن و مقامشان، معصیت به شمار آید.

اِثم و عصیان و ذَنب، هر چند به معنی گناه است، لکن مراتبی دارند. از حضرات انبیاء و اولیاء گناه سر نمی‌زند، یعنی امری که صِرف مَضرّات معنوی باشد یا مضرات معنویش بر منافع آن غالب باشد، بلکه حداکثر از آنان «ترک اولی» ممکن است صادر شود نه معصیت، و اگر هم احیاناً معصیت نامیده شود، مَجازاً معصیت است نه حقیقتاً.

گرچه از بعضی از حضرات انبیاء ترک اولی سر زده است، ولی ترک اَوْلی نه عصیان است و نه ارتکاب به امری از امور مکروه، و نه ترک واجب است و نه ترک امری از امور استحبابی، بلکه در مقام آزمایش، یک امر تَعبُّدی است. بنابراین، ترک اولی دلیل بر فقدان عصمت در آن ذوات مقدس نیست، آنان هم دارای عصمت علمیّه و هم عصمت عملیّه‌اند.

عصمت مراتبی دارد و از شخصیت‌های مقدسی مانند حضرت رسول اکرم^(ص) و حضرات ائمه اطهار^(ع) که مراتب عصمتیّه‌شان در حد کمال است، ترک اولی هم سر نزده است. اما مراتب عصمت علمیّه و عملیّه بسیاری از انبیاء، به درجه عصمت ایشان نمی‌رسد.