گفتار هشتم 2013/10/03

بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی

کتاب: تعلیم و تربیت (ارشاد) – جلد دوم

یکی از علل پیدایش عقده حقارت، زیاده روی در محبت نسبت به کودک است. کودکانی که بیش از اندازه مورد مهر و نوازش واقع می‏شوند و در نتیجه لوس و از خودراضی ببار می‏آیند، در طول ایام عمر به خصوص در مواقع برخورد با مشکلات زندگی به سختی دچار احساس حقارت و پستی می‏گردند و به اعمال ناشایستی دست می‏‎زنند، و در بعضی مواقع ناراحتی‏های روانی و فشارهای روحی کار آنان را به دیوانگی یا خودکشی می‏کشاند.
محبت در پرورش جان کودک مانند غذا برای پرورش جسم لازم و ضروری است؛ همانطور که خودداری از غذا و زیاده روی در غذا و مسموم بودن غذا، هریک عوارض بسیاری در بدن کودک می‏گذارد، همچنین خودداری از محبت و زیاده روی در محبت و محبت نابجا و منحرف کننده، آثار شومی در روان کودک می‏گذارد.
زندگی سرتاسر مبارزه و مشکلات است، در راه زندگی پستی‏ها و بلندی‏ها، محرومیت‏ها و ناکامی‏ها و شکست‏ها بسیار است. مربی لایق آن است که جسم و جان کودک را به خوبی پرورش دهد، و او را برای مبارزه و مقاومت در صحنه پر فشار زندگی مجهز نماید.
همانطور که بدن کودک در اثر مراقبت های بهداشتی و اندازه گیری در غذا و خواب و حرکت و ورزش نیرومند می‏گردد و در مقابل گرما و سرما و تشنگی و گرسنگی و بیماری مقاومت می‏کند، همچنین روان او نیز در پرتو بهداشت روحی و تعالیم اخلاقی و اندازه گیری در مهر و محبت و تندی و خشونت می‏تواند در برابر مصائب و ناکامی‏ها و محرومیت‏ها و شکست های روحی مقاومت کند.
اطفالی که بیش از اندازه مهر و محبت می‏بینند و پدر و مادر بی قید و شرط تسلیم آنها می‏شوند و به تمام خواسته های نیک و بد آنان جامه عمل می‏پوشند و در نتیجه دیکتاتور و از خودراضی به بار می‏آیند، روحی ضعیف و روانی زودرنج دارند و در برابر کوچکترین ناراحتی آزرده خاطر و ناراحت می‏شوند؛ آنان خیلی زود در نبردهای زندگی شکست می‏خورند.
گروه نازپرور در تمام دوران حیات ناکام و متأثّرند و در مشکلات زندگی با زبونی و ذلت عقب نشینی می‏کنند و در لحظات سخت نیز دست به خودکشی می‏‎زنند.
زیاده روی در محبت و لوس بار آوردن کودک از بزرگترین خطاهای تربیتی است. بدبختی‏هایی که از این راه دامنگیر فرزندان می‏شود بسیار مهم و خطرناک است.
آئین مقدس اسلام در برنامه تربیت کودک، اولیاء اطفال را از زیاده روی در محبت نسبت به فرزندان خویش برحذر داشته، و آنان را که در محبت نسبت به فرزندان زیاده روی می‏کنند مورد ملامت قرار داده است.
حضرت باقر علیه السلام می‏فرماید: بدترین پدران کسانی هستند که در محبت نسبت به فرزندان زیاده روی کنند، و بدترین فرزندان کسانی هستند که در اثر تقصیر و کوتاهی در انجام وظایف، پدر را از خود ناراضی کنند.
بدبختی‏هایی که از راه افراط در محبت، دامنگیر فرزندان می‏شود، بسیار خطرناک است، به همین جهت امام باقر علیه السلام پدرانی را که در محبت نسبت به فرزندان افراط می‏کنند، بدترین پدران معرفی نموده است.
طفل فطرتاً مایل است که آزاد باشد، هر کاری که می‏خواهد بکند و دست به هر چیزی بزند و هیچ کس سد راه خواهش های او نشود. ولی این کار به صلاح او نیست زیرا او نیک و بد را نمی‏شناسد و خیر و شر خود را نمی فهمد. مربی لایق کسی است که عاقلانه خواهشهای طفل را تعدیل کند و آنچه به صلاح او است، با مهربانی انجام دهد و آنچه به صلاح او نیست او را از این خواسته ناروایش منع کند.
بعضی از پدران و مادران کمترین توجهی به تربیت کودک خود ندارند، هدف شان تنها راضی کردن آنها و برآوردن خواسته‏های آنان است، عملاً خود را تسلیم فرزندان خویش می‏کنند؛ این کودکان رفته رفته خودخواه‏تر شده و ریشه های خانمان برانداز استبداد و خودسری در فکرش محکمتر خواهد شد.
این قبیل پدران و مادران به صورت دوستی و مودّت، تیشه به ریشه فرزندان خود می‏‎زنند و آنان را به راه بدبختی و سیه روزی سوق می‏دهند.
کودکانی که با این روش مذموم تربیت می‏شوند، لوس و از خودراضی ببار می‏آیند. این خلق ناپسند از بیماری‏های خطرناک روانی است و عوارض بسیاری در جسم وجان کودک می‏گذارد و نتایج شومش از خلال رفتار و گفتار بیمار مشهود است.
حضرت علی علیه السلام می‏فرماید: «شَرُّ الاُمُورِ الرِّضا عَنِ النَّفْسِ» خودپسندی و  از خودرضائی از بدترین بیماریهای روانی است. طفلی که در محیط خانواده مستبدانه حکومت می‏کند و پدر و مادر بی قید و شرط تسلیم او می‏شوند، خودپسند و از خودراضی ببار می‏آید. او متوقع است که تمام مردان مانند پدر و تمام زنان مانند مادر مطیع او شوند و اوامر او را بی چون و چرا بکار بندند. بدیهی است کسی که از جامعه چنین توقع نابجائی داشته باشد، مورد نفرت و انزجار مردم است.
حضرت امام هادی علیه السلام می‏فرماید: «مَنْ رَضِیَ عَنْ نَفْسِهِ کَثُرَ السَّاخِطُونَ عَلَیْهِ» کسی که خودپسند و از خودراضی است، غضب کنندگان به وی بسیار خواهند بود.
حضرت علی علیه السلام می‏فرماید: خودپسندی و از خودراضی بودن هرکس، دلیل نقص و کوتاهی عقل او است. «رِضاءُ الْعَبْدِ عَنْ نَفْسِهِ بُرْهانُ سِخافَتِهِ»