توجه به ظاهر و باطن حج 2013/10/03

بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی

کتاب: کعبه مصباح الطاهرين

 یکی از مباحث زیبای احکام الهی، مبحث حج است و اشاره بدان حقایق و ارکان در ردیف عبادات عظیمه است. بر عازم این سفر معنوی است که سیر کامل در احکام حج نماید. سیر و مرور مجدد به آن نکات ولو به طریق اجمال نیز فضیلت است.
کلیه عبادات و طاعات و اوراد و اذکار الهی باطنی دارند و ظاهری، اما عمده شرایط باطنی است. از این لحاظ عبادات و طاعات دو قسم است: در برخی عبادات، جمع شرایط باطنی کافی است هر چند اثری از آثار ظواهر دیده نشود، زیرا بدون جمع شرایط باطن، هیچ عبادت و ذکری مقبول نیست. در بعضی دیگر، ولو تا حدی شرایط باطنی جمع شود، ولی تا شرایط ظاهری فراهم نگردد، مقبول پیشگاه الهی نشود. در این قسم عبادات، شرایط ظاهری را نیز اثراتی است که ذی‏دخل در حصول شرایط باطن است و عدم مراعات آن به شراطی باطنی آسیب می‏رساند، لذا لازم است شرایط ظاهر و باطن توأم باشد تا به مرتبه مقبول برسد. از جمله این عبادات، حج است که اگر شرایط ظاهریش جمع نشود، شرایط باطنی آن جمع نخواهد بود. بنابراین واجب است حفظ آداب و شرایط ظاهری حج.
علم به ظاهر احکام اگر چه توأم با عمل باشد، بدون علم و عمل به بواطن احکام موجب رسیدن به هدف اصلی نگردد. حاجی مجازی اگر در مقام عمل باشد، تمتعات و التذاذش تنها از ظواهر است، و چنین برخورداری گر‏چه موجب ایجاد نورانیت ضعیف است، ولی بدون علم و عمل به بواطن احکام، آن نور ضعیف به سرعت به خاموشی می‏گراید. زیرا وقتی در انسان رشد نیروهای باطنی نباشد و این قوا و استعدادهای خدادادی به مقام معنویت در نیابند، حرکت او بی محتوا بوده، مجذوب ظاهر می‏شود.
همه ساله افراد کثیری ظاهراً به حج مشرف می‏شوند و تا حدودی به ظواهر احکام عامل شده نور ضعیفی در آنان بوجود می‏آید، ولی در برگشت نه تنها بر مراتب نورانیت و معنویتشان افزوده نمی‏گردد، بلکه آن نور ضعیف هم زود خاموش می‏شود؛ و اگر قبل از سفر حج جزیی معنویات و صداقت هم دیده می‏شد، آنها نیز ضعیف گشته به تدریج معدوم می‏شود. اما افرادی که به توفیق الهی به احکام باطنی حج عالم و عالمند، نوری که در آنان بوجود می‏آید، خاموش شدنی نیست، زیرا آن چراغ فروزانی را که حق برافروزد، هرگز خاموشی بدان راه نیابد.
حج حقیقی دارای شرایطی است و نصیب هر کسی نشود، و تا آنان شرایط در کس به مقام تحقق نرسد، در ردیف حاجیان واقعی به حساب نیاید. حاجی واقعی علاوه بر عالم و عامل بودن به مسایل و احکام ظاهری، باید به احکام باطنی حج نیز عالم و عامل باشد.

لازمه وقوف به مسایل و احکام باطنی، سعی در افزایش مراتب تقوی به حد اعلی است، و این بدون قرار گرفتن در مقام تزکیه و تصفیه میسر نیست. انسان الهی می‏داند مقصود از وجوب حج، صرف آشنایی به ظواهر احکام و عمل بدانها نیست، زیرا اینها نه او را به هدف می‏رساند و نه سایرین را. بنابراین بر حاجی واقعی است که علاوه بر توجه بر اعمال و مناسک حج، بر اعمال  باطنی نیز توجه داشته، به سیر و سفر معنوی پردازد. اگر این شرایط نتواند بطور مدام در حجاج جمع شود، حداقل باید به پاره‏ای از شرایط ظاهری و باطنی توجه شود.