فرق احد و واحد 2010/10/01

بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی

کتاب: مبدا و معاد

فرق احد و واحد

دو اسم مبارک «واحد» و «احد»، از جهت وحدانیتِ حق‏تعالی مشترکند، لیکن از هم امتیاز یافته‌اند به چند چیز‏:

اول – آن که «احد»، به معنای نفی اجزاء و اعضاء است، یعنی ترکیب نیافته از دست و پا و چشم و گوش و غیر اینها. اما «واحد»، به معنای نفی شریک و نظیر و مثل و مانند است، یعنی شریک و مثل و مانند ندارد. پس «واحد» یعنی مُتُفَرِّد بِالذّات و «احد» یعنی مُتُفَرِّد به معنی.

دوم – آن که «واحد» را از جهت استعمال، اطلاق بر عاقل و غیرعاقل می‌توان کرد، به خلاف «احد» که مخصوص به عاقل است. مثلاً وقتی گوییم در خانه احدی نیست، چنین فهمیده می‌شود که احدی از انسان در خانه وجود ندارد، ولی ممکن است حیوانی در خانه باشد؛ اما «واحد» شامل حیوان هم می‌شود.

سوم – این که «واحد» داخل در اعداد است ولی «احد» داخل در اعداد نیست، گاهی به معنای یکدیگر نیز استعمال می‌شود، چنان که «واحد» را بر نفی اجزاء و «احد» را بر نفی شریک اطلاق می‌نمایند.

در اینجا نکته‌ای به نظر می‌رسد، این که در سوره توحید فرموده: «قُل هُوَ اللهُ اَحَد: بگو اوست‏ خدای یگانه» و نفرموده «قُل هُوَ اللهُ واحِد»، به جهت آن است که «واحد» مبدأ اعداد است، لذا وحدتی که از «واحد» استفاده می‌شود، پس از تصوّرِ دوئیت و نفی آن است. یعنی «یک» در مقابل «دو» در جایی تصور می‌شود که احتمال دوئیت برود، اما «احد» مبدأ اعداد نیست و در اثبات وحدانیت، محتاج به تصوّر دومی و نفی آن نیستیم.

به عبارت دیگر، «احد» صفتی است که انتزاع می‌شود از ذات باریتعالی به اعتبار نفی اجزاء، و «واحد» صفتی است که انتزاع می‌شود از ذات باریتعالی به اعتبار نفی شریک و دوئیت. پس وحدتی که لایق مقام الوهیت و وجوب ذات احدی است، از «احد» استفاده می‌شود نه از «واحد» که مبدأ اعداد است.