قاعده لطف 2010/05/17

بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی

کتاب: نبوت و امامت

قاعده لطف

لطف عبارت است از مُقرِّب به سوی اطاعت و مُبعِّد از معصیت. چنان که لطف است در تکالیف عقلیّه، امامت هم لطف است در تکالیف شرعیّه، پس نصب امام بعد از نبی، لطف است و لطف نیز بر حق‌تعالی واجب است، پس نصب امام واجب خواهد شد.

هم‏چنین نصب امام، مدخلیّت در اطاعت و انقیاد اوامر و نواهی الهی دارد، یعنی اگر امّت را پیشوایی بوَد که امر و سَطْوَت او نافذ بوده باشد، هر آینه نهی می‌کند ایشان را از مُحرّمات و امر می‌کند به واجبات، و مصالح و مفاسد دینیّه و دنیویّه را بیان می‌کند، پس وجود چنین شخصی واجب است.

این که لطف بر خداوند تعالی واجب است، اجمالاً بیانش این است که افعال الهی مُعلّل می‌باشد به غرض او و اِلّا سَفَه لازم آید، و نیز ترک لطفْ مفسده است، پس فعلش واجب است، و هم‏چنین قدرت بر لطفْ از واضحات و داعی بر آن موجود است، پس با اجتماع قدرت و داعی، فعل واجب می‌شود.

واجب است بر حق‌تعالی رعایت مصالح عِباد، و امامی که حق‌تعالی تعیین نماید، افضل است از امامی که امّت تعیین کند، و‏گرنه لازم آید که امّت، افضل و اعلم و اَعرف بوده باشد از حق‌تعالی و رسول او، و این عقیده، کفر محض است. عقلْ قطع می‌کند به صدور لطف از حق‌تعالی، و مرجع این وجه، به لزومِ این فعلْ اصلح است بر فیّاض.

پس وجوب لطفِ حق‌تعالی را سه دلیل است:

اول – آن که ترک لطفْ موجب نقضِ غرض است، و نقض غرض قبیح است و قبیحْ از خدای حکیم سر نزند.

دوم – آن که لطف، فعل اختیاری است و داعی صدور آن در امر موجود است و با فعل اختیاری و داعی و عدم مانع، لطف تخلّف ننماید.

سوم – ذات باریتعالی علت افاضه و مبدأ صدور خیرات است، و لطفْ فیضی است از فیوضات و مصلحتی است از مصالح بی‌مانع، لاجَرَم از افاضه فیاضْ تخلّف ننماید.

تمامیّت ادلّه موقوف است بر این که مفسده نصب امام، معلومُ‌العدم است. چه، احراز عدم مفسده در لزوم لطفْ شرط است و اِلّا اَدلّه مذکوره هیچ یک اقتضای وجوبِ وجود امام نکند.

اگر گویند نصب امام وقتی لطف است که امام در حاضر بوده و قادر باشد بر تنفیذ احکام و اِعلای لَوای اسلام، بنابراین تجویز غیبت امام منافات دارد با طریقه لطف، اجمالاً جوابش این است که:

چنانکه حضور او لطف است، در غیبت او نیز لطف دیگری است و عدم درک فیض، از جانب رعیّت است نه از جانب حق‌تعالی، پس آنچه واجب است بر حق‌تعالی، ایجادِ امام است، اما تصرّف دادن او در امور، به اختیار رعیّت است تا جبر، لازم نیاید.