رفع موانع 2008/01/07

بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی

کتاب: کعبه جانان - جلد اول

دوم – رفع موانع

امر دوم عبارت است از ازاله موانع سیر و قطع عوایق آن که بدون رفع آنها، سیر معنوی میسّر نگردد. از جمله این موانع و عوایق، معاصی و سیئات است که رفع آنها به توبه ممکن شود.

سالک راه حق باید بداند افعال بندگان بر پنج قسم است:

اول – فعل واجب که نباید ترک شود.

دوم – فعل حرام که نباید انجام گیرد.

سوم – فعل مستحب که بجا آوردن آن از ترکش بهتر است.

چهارم – فعل مکروه که ترکش از فعل آن بهتر باشد.

پنجم – فعل مباح که فعل و ترکش مساوی باشد.

از این جمله، دو قسم اول بر سالک واجب است عقلاً وشرعاً، یعنی فعل واجب و ترک حرام. توبه واجب منحصر در اقوال و احوال و جوارح نیست، بلکه از هر جهت حتی از نظر افکار و خیالات قلبی نیز باید توبه کند. سالکین طریق حق، بجا آوردن فعلی که از قسم چهارم و ترک فعلی که از قسم سوم باشد را ترک ‌اولیٰ دانسته و توجه به غیر حق‌تعالی را نیز گناه می‌شمرند.

وصول مقصد موقوف است به دو شرط:

اول – علم به اقسام افعال، که کدام فعلی از افعال رساننده بنده است به کمال.

دوم – واقف شدن بر نتایج حصول کمال.

سالکی که این دو شرط را تحصیل نماید، البته گناه نکند و اگر کرده باشد، آن را به توبه جبران نماید.

توبه مشتمل است بر دو چیز:

اول – به زمان ماضی، دوم – به زمان حال و مستقبل. به زمان ماضی، تأسف و پشیمانی است بر گناهانی که در زمان گذشته از او صادر شده و تلافی آن با سه کس:

اول – با خدا که نافرمانی او کرده.

دوم – با نفس، که نفس خود را در معرض نقصان و پستی و خشم الهی آورده.

سوم – با غیر که ضرر قولی یا فعلی به او رسانده.

آنچه ضرر به غیر رسانده تا او را به حق خود نرساند، توبه او صورت نبندد. چنان که ضرر قولی به او رسانده باید جبران کند به عذرخواهی و اِستِحلال، اگر ضرر فعلی و مالی به او رسانده باید جبران کند به ردّ حق او یا عوض آن، به طوری که مقتضی رضای او گردد، یا تحمّل نماید بر عذابی که در شرع مقدس اسلام بر آن معیّن شده است. آنچه با نفس خود کرده، به انقیاد فرمان خدا و عقوبت دنیوی جبران نماید و حق خدا را نیز با رجوع به حضرت او با ریاضت و عبادت جبران کند. امّا آنچه متعلق به زمان حال و مستقبل است، تصمیم قاطع است بر ترک معاصی و اطاعت فرمان حق.

توبه از بزرگ­ترین مقامات بشری است، و یگانه وسیله نجات و ترقّی و پیشرفت دنیوی و اخروی است. زیرا سرچشمه همه آفات، ظلمت گناهان است و حقیقت توبه، شستن پلیدی‌ها و آلودگی‌هایی است که بر دل انسانی نشسته و آن گوهر پاک و تابناک را تیره و زنگاری نموده است.