گفتار سوم 2013/10/03

بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی

کتاب: تعلیم و تربیت (ارشاد) – جلد دوم

بیماری‏های روانی در زندگی بشر یکی از بزرگترین عوامل بدبختی است . کسانی که بر اثر این بیماریها نگران و مضطربند و از احساس آن حالات روانی همواره رنج می‏برند،‌ اگر به فکر درمان خویش نباشند و خود را از فشارهای سنگین و طاقت فرسای روحی نرهانند، زندگی برایشان تلخ و غیرقابل تحمل خواهد بود و ممکن است سرانجام به عوارض گوناگون دچار شوند.
نفس و بدن آدمی به قدری با یکدیگر مرتبط و متحدند که حالات نیک و بد هر یک بر دیگری مؤثر است، و این مطلب مورد قبول تمام دانشمندان دیروز و امروز جهان است. بدن آدمی تحت تأثیر حالات روان است و روان نیز تحت تأثیر حالات بدن است. کسی که دچار نگرانی و تشویش خاطر است و در ضمیر خود از احساس آن رنج می‏برد ، خواه ناخواه آن حالات روانی آثار نامطلوبی روی جسم وی می‏گذارد و بدن او را از مسیر صحت و اعتدال منحرف می‏کند.
در تحقیقات علمی‏دانشمندان جهان ثابت شده است که یک قسمت از بیماری‏های بدن ناشی از عقده‏های روحی و نگرانی های روانی است و برای درمان اساسی این قبیل بیماران باید در درجه اول به ریشه مرض توجه کرد و قبل از معالجات پزشکی و داروئی با نگرانیها و بی‏قراری‏های جان مبارزه کرد و آنها را از صفحه خاطر بیمار برطرف نمود.
به موجب روایاتی که رسیده اولیای بزرگ اسلام به این امر مهم بهداشتی توجه کامل داشته و به پیروان خود خاطر نشان ساخته‏اند که نگرانی ها، عقده ها، ترس ها و سایر بیماری‏های روانی، باعث بیماری جسم و مایه ویرانی زندگی است.
از فرمایشات حضرت علی علیه السلام است که: «اَلْهَمُّ یُذِیبُ الْجَسَدَ» آتش اندوه و غم بدن آدمی را می‏گذارد و مانند فلز مذابی آب می‏کند.
«الْهَمُّ نِصْفُ الْهَرَمِ» اثر اندوه و غم انسان نیرومند را ناتوان می‏کند و در جوانی او را فرسوده و نیمه پیر می‏سازد.
« اَلْخائِفُ لا عَیْشَ لَهُ»کسی که گرفتار ترس و وحشت است در زندگی آسایش خاطر ندارد.
«اَلْحُزْنُ یَهْدِمُ الْجَسَدَ» اندوه و غم تعادل جسم را برهم می‏‎زند و بدن آدمی را ویران می‏سازد.
نتیجه آن که غصه‏ها، ترسها، نگرانی ها و سایر بیماری‏های روانی علاوه بر این که باعث اختلال فکر و تشویش خاطر است ، در بدن نیز آثار نامطلوبی می‏گذارد و مزاج را از صراط مستقیم صحت و اعتدال منحرف کرده و منشأ بیماری‏های مختلفی می‏گردد.
نگرانیها و عقده‏های درونی و سایر بیماری‏های روانی که سبب رنجهای گوناگون جسم و روان است از نظر دینی و علمی درمان پذیر هستند، و مبتلایان به این بیماریها می‏توانند خود را در پرتو اراده محکم و تصمیم قطعی درمان کرده و به ناراحتی های خود خاتمه دهند. باید اینان دل خود را از ناپاکی ها و افکار پلید تطهیر کنند و تیرگیهای بدبینی و بدخواهی را از صفحه خاطر بشویند، و در عوض خود را به سجایای اخلاقی و ملکات پسندیده بیارایند؛ این برنامه هدف تربیتی مکتب مقدس اسلام است.
حضرت صادق علیه السلام می‏فرماید: اهل ایمان در همه حالات آزاد است، اگر به مصیبتی دچار شود صبر کند و اگر گرفتار هجوم بلا گردد شکست نمی‏خورد. اهل ایمان اگر اسیر شود، ستم بیند، آسایشش به سختی مبدل گردد باز هم آزاد است، چنان که به روح پاک حضرت یوسف علیه السلام آسیبی نرسید. با آن که زندان، وحشت حبس و مصائب دیگری که دامنگیر آن مرد الهی شد به روح آزاد او آسیبی نرسید و خداوند متعال سرانجام بر او منت نهاد و به اوج عظمت و اقتدارش رسانید.
درمان عقده‏های روحی و نگرانی ها در مکتب روانشناسی تنها متکی به علم است. و در مکتب روحانی اسلام متکی به علم و ایمان، و دانشمندان جهان به اثر نافذ ایمان در علاج بیماری‏های روانی اعتراف دارند.
اولین و مهمترین درمان بیماری‏های روانی از نظر علمی و دینی محاسبه نفس و تجزیه و تحلیل حالات روحی و شناختن علل واقعی است، زیرا اگر علت واقعی مرض معلوم نشود درمان اساسی آن میسر نخواهد شد.
یک قسمت از پیروزیهای مهم درمانی که در طب جدید نصیب پزشکان شده مدیون وسایل دقیق و حساسی است که منشأ بیماری را در زوایای تاریک بدن تعیین کرده و طبیب را به علت واقعی آن مرض جسمی رهنمائی می‏کند.
بزرگان گویند کسی که گرفتار بیماری روانی است برای نجات خود باید پرونده‏ای تشکیل دهد و خود را در محکمه عقل محاکمه نماید. باید آن خاطرات تیره و تاریکی که خودنمائی می‏کند و باعث تشویش انسان است، روشن شود و اگر آن خاطرات که به طور دورنمای وحشت زایی باعث نگرانی است روشن نشود و آن خیالات مبهمی که صاحبش را پیوسته به خطرات ناشناخته‏ای تهدید می‏کند از ابهام بیرون نیاید، رفع مرض ممکن نخواهد شد.
تا آن اندیشه های سرکشی که در صفحه خاطر آدمی خودسرانه و بی نظم و حساب می‏تازند با محاسبه جدی و دقیق مهار نگردند، و خلاصه آن مطالب کلی که از پشت ابرهای تیره تصور و خیال خودنمائی می‏کنند به محیط روشن ذهن نیایند و با دقت تجزیه و تحلیل نشوند، بیماری درونی برطرف نخواهد شد.