ترکیب 2010/11/27

بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی

کتاب: مبدا و معاد

ترکیب

خداوند عالَم مرکّب نیست، نه از اجزاء خارجیه و نه از اجزاء ذهنیه، زیرا مرکّب آن است که

مُلتَئِم باشد ماهیتِ او از اموری چند، و تحقق مرکب بودن، موقوف است بر تحقق آن چند امور. در هر مرکب علی‏الاطلاق، اَحَدِ اجزاء محتاج است به دیگری که مغایر اوست، زیرا اگر محتاج نباشد، حقیقت متحدّه حاصل نشود. علاوه بر این، ترکیب خارجی، با انفعال باشد و انفعال از لوازم مزاج است، و مزاج لازم گرفته تغیر را، و تغیر هم در خدا محال است.

بنابراین، ذات واجب تعالی، وجود صِرف و نور محض و اَبسَطِ بَسایط است. بَساطت را بر حسب اختلاف ترکیبات، درجات مختلفه است‏:

درجه اول بسیط، آن است که مرکب از اجسام مختلف‏الطّبایع و مُتباین در حس نباشد، مثل بدن انسان یا حیوان که مرکب است از اجسامی که طبیعتاً مختلف و حساً متباینند، مانند جِلد، لَحم و عَظم آنها.

درجه ثانیه بسیط، آن است که مرکب از اجسام مختلف‏الطّبایع و متشابه در حس نباشد، مانند لحم یا عَظم و مانند اینها که مرکّبند از عناصر مختلفه و بر حسب حس، متشابهند. چه، هر جزئی از اجزاء لحم، باز لحم است، یا هر جزئی از یاقوت، باز یاقوت است.

درجه ثالثه بسیط، آن است که مرکب از اجزاء متشابهه، نباشد، مانند مقادیر که مرکب است از اجزاء مقداریه متشابهه یا هر یک از عناصر بسیط که قابل قسمتند به اجزاء متشابهه الی غیر‏النهایه.

درجه رابعه بسیط، آن است که مرکب از هیولی و صورت نباشد، مانند جمیع موجوداتِ ظاهریهِ مادیه که مرکّبند از هیولی و صورت.

درجه خامسه بسیط، آن است که مرکب از جنس و فصل نباشد.

درجه سادسه بسیط، آن است که مرکب از وجود و ماهیت نباشد و این درجه، آخرین درجه بَساطت است که در هیچ ممکنی حاصل نشود، ولی این بساطت در واجب تعالی، واجب و ثابت و محقَّق است.