بهره مندی از نعم و مبارزه با صوفیگری 2008/02/23

بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی

کتاب: کعبه جانان - جلد اول

بهره‌مندی از نعم و مبارزه با صوفی‌گری

خداوند متعال پاکیزگی را دوست دارد و یکی از دستورات اسلام، رعایت پاکی و پاکیزگی است. نظافت تن و لباس، کوتاه کردن مو و شانه زدن آن، استعمال بوی خوش و… اکیداً سفارش شده تا آنجا که اعلام شده: «اَلنَّظٰافَهُ مِنَ الْاِیمٰانِ: نظافت از ایمان است».

اولین آیات نازله به حضرت رسول اکرم^(ص) در باب نظافت، بالاخص نظافت لباس بود: «وَ ثیٰابَکَ فَطَهِّرْ: ای رسول من در پاکیزگی لباس بکوش و جامه‌های خود را پاکیزه گردان». اسلام به نظافت اهمیت وافِری داده و پوشیدن لباس سفید را مستحب اعلام نموده است، چه رنگ سفید هم موجب انبساط و نشاط است و هم چرک و آلودگی روی پارچه سفید زودتر نمایان می‌شود و از جهت رعایت نظافت مناسب­تر است، چنان که در روایات آمده: «اَلْبِسِ الْبَیٰاضَ فَاِنَّهُ اَطْیَبُ وَ اَطْهَرُ: لباس سفید بپوش زیرا که آن بهتر و پاکیزه­تر است».

حضرت رسول اکرم^(ص) موقعی که به دیدار دوستان خود می‌رفتند، موی خویش را مرتب کرده، حتی‌الامکان در نظافت لباس و تن می‌کوشیدند و می‌فرمودند: خدای تبارک و تعالی دوست دارد بنده‌ای را که وقتی برای ملاقات دوستان خود می‌رود، لباس و بدن خود را تمیز و پاکیزه گرداند.

حضرت علی ^(ع) نیز می‌فرماید: چنان که برای بیگانگان خود را نظیف می‌کنید تا به بهترین قیافه شما را ببینند، برای برادران دینی نیز خود را نظیف و پاکیزه نمایید. این موضوع برای همسر نیز اهمیت بسیار دارد و آن بزرگوار می‌فرماید: چنان که مردان انتظار دارند زنان خود را تمیز و زینت‌کرده ببینند، زنان نیز از شوهران خود همین انتظار را دارند. حضرت امام رضا^(ع) می‌فرماید: زنان بنی‌اسرائیل از جاده عفّت خارج نشدند مگر این که شوهران ‌ایشان خود را برای زنانشان آراسته نمی‌کردند، زیرا اگر زن از شوهر خود بهره‌مند نشود منحرف می‌گردد.

حضرت صادق^(ع) می‌فرماید: بهترین و پاکیزه‌ترین لباس ‌خود را پیش ‌مخالفین خود بپوشید که پوشیدن لباس ‌تمیز و پاکیزه دشمن را خوار می‌کند. اسلام برای پیروان خود لباس مخصوصی را معیّن نکرده و فقط بعد از رعایت عفت و حیاء بهترین لباس را لباس اهل همان زمان می‌داند. اسلام کسی را که برای شهرت لباس غیرعادی بپوشد، مَذَمَّت کرده است. چنان که حضرت صادق^(ع) می‌فرماید: اسلام برای مردان و زنان لباس مخصوصی معیّن نکرده و به آنچه اهمیت وافری داده، بعد از رعایت نظافت و پاکیزگی، برای زنان عفت و حیاء و برای مردان علم و عمل است.

«خداوند متعال زیباست و زیبایی را دوست دارد: اِنَّ اللهَ جَمیلٌ یُحِبُّ الْجَمٰالَ». زیبایی ظاهر بعد از رعایت نظافت و پاکیزگی، در تناسب ‌اندام است و زیبایی باطن در تناسب صفات کمالی؛ زیبایی ظاهر در تَجَلّایِ زیبایی باطن، معدوم‌الْاَثَر است.

نظافت ظاهر، پاکیزه نگهداشتن تن و لباس است و نظافت باطن، پاک و پاکیزه کردن جان و روح از آلایش به امور غیرالهی است. اهل ایمان باید در همه جا علاوه بر رعایت نظافت ظاهری به جنبه‌های باطنی آن توجه نموده، در نظافت و پاکیزگی باطنی خود بکوشند. توجه و عمل به یکی از این دو جنبه، ارزش چندانی در پیشگاه الهی ندارد.

اگر فردی به تمام معنا در نظافت ظاهری تن و لباس و خانه خود بکوشد، لکن توجه به نظافت باطن ننماید، عمل او در بارگاه الهی مقبول نیست؛ مانند اکثر افراد غیرمتدیّن که صرفاً مراعات نظافت ظاهری را می‌کنند و توجهی به پاکیزگی باطن ندارند.

برعکس، عده‌ای دیگر خصوصاً افراد رهبانیت‌پیشه و برخی از متصوّفه، به گمان خود صرفاً به لذایذ روحانی متّکی شده و به نظافت ظاهر توجهی ندارند؛ اعمال اینان نیز مقبول درگاه احدیّت نیست.

در عصر حاضر هنوز بعضی از دراویش چه بسا ماه­ها و سال­ها تن و لباس خود را نمی‌شویند! مسلّماً عمل آنان حرام است. اسلام با رهبانیت و افراط و تفریط دراویش و اهل تصوّف، سخت مبارزه کرده و هر مسلمانی را موظف نموده که علاوه بر باطن، به ظاهر هم اهمیت دهد. متقابلاً برای جلوگیری از وسواس در اثر افراط در نظافت، دستورالعمل کلی «خَیْرُ الْاُمُورِ اَوُسَطُهٰا: بهترین کارها معتدل­ترین آنها است» را صادر کرده و در هر امری، راه اعتدال را نشان می‌دهد.

حضرت رسول اکرم^(ص) از جایی می‌گذشت، مردی را دید با موهای ژولیده و لباس کثیف که بسیار بدقیافه می‌نمود، آن عقل کل و اشرف مخلوقات خواست به او پندی دهد، پیش رفت و بر او سلام کرده، فرمود: ‌ای مرد «مِنَ الدّینِ المُتْعَهُ: تمتّع از نعمت­های الهی، از دین است»، چرا تو از این نعمت­های الهی استفاده نمی‌کنی؟ و نیز فرمود: «بِئْسَ الْعَبْدُ الْقٰازُورَهُ: بد است بنده‌ای که کثیف باشد».

حضرت صادق^(ع) می‌فرماید: خداوند تبارک و تعالی نعمتی را که برای کسی کرامت می‌فرماید، باید آثار و علائم آن نعمت در او ظاهر شود؛ اگر صحّت جسمی و روحی یا امکانات مادی و معنوی کرامت فرمود، بایست آثار و علائم آن نمایان گردد.

عدّه‌ای از اصحاب حضرت رسول اکرم^(ص) برای بهره‏مندی بیشتر و بهتر از عبادت و لذات روحانی، ترک دنیا نموده، راه دیگری در پیش گرفتند. آنان به گمان خود برای اهمیت دادن بیشتر به باطن، از انجام وظایف و تکالیف ظاهر خودداری کرده، ترک زن و فرزند نمودند، روزها روزه می‌گرفتند و شب­ها به عبادت می‌پرداختند. حضرت رسول اکرم^(ص) از این امر آگاه شده، فرمود: من که پیشوای شما هستم، بعضی از روزها روزه می‌گیرم و بعضی روزها افطار می‌کنم؛ قسمتی از شب را به عبادت و قسمتی را به استراحت و قسمتی از آن را از زن خود برخوردار می‌گردم. حتی این عدّه از آن بزرگوار اجازه خواستند که ریشه تحریکات جنسی را از خود برکنند؛ حضرت برآشفته و فرمود که حرام است. به طور کلی از دیدگاه اسلام، افراط و تفریط در هر امری مذموم بوده و مبادرت‌کننده به آن در پیشگاه الهی مسئول است.

سه زن پیش حضرت رسول اکرم^(ص) آمدند و از شوهر خود شکایت کردند، یکی گفت: شوهر من گوشت نمی‌خورد. دومی گفت: شوهر من از استعمال بوی خوش اجتناب می‌ورزد. سومی گفت: شوهرم از زن دوری می‌جوید. پیامبر خدا^(ص) ناراحت شده دستور داد که مردم به مسجد جمع شوند. بالای منبر رفت و فرمود: من که پیشوای شما هستم، هم گوشت می‌خورم، هم بوی خوش استعمال می‌کنم و هم از زن خود برخوردار می‌گردم.

در میان اهل تصوّف برخی گوشت نمی‌خورند و آن را بر خود نوعی ریاضت می‌دانند. در صورتی که از نظر طبّ اسلامی کسی که چهل روز متوالی گوشت نخورد، کاهش در نیروی جسمی و روحی او پدید می‌آید؛ البته اسلام خوردن گوشت به مرتبه افراط را نیز صحیح نمی‌داند.

در قرآن مجید به استفاده از نعم و زینت­های الهی امر شده و پرهیزکنندگان از آن را سخت مورد نکوهش قرار می‌دهد «مَنْ حَرَّمَ زینَهَ اللهِ الَّتی اَخْرَجَ لِعِبٰادِهِ وَ الطَّیِّبٰاتِ مِنَ الرِّزْقِ: چه کسی حرام نموده زینت­هایی را که خداوند تبارک و تعالی برای بندگان خود آفریده و روزی‌های پاک را؟» البته به شرطی که از طریق حلال و با رعایت حدود الهی باشد.

حضرات ائمه اطهارعلیهم السلام نیز کِراراً با اهل تصوّف مباحثه و مبارزه کرده و به استناد به این آیه، مرام ‌ایشان را باطل اعلام نموده‌اند.