خاک ، گذرگاه عرفان 2009/03/11

بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی

کتاب: کعبه جانان - جلد سوم

خاک گذرگاه عارفان

سودای تمنای سلوک طریق حق، سرهای ملوک معنوی را شاید و از دست هر گدای بینوایی فتح این باب اعظم برنیاید. اگر از تصرف ابلیس پر تلبیس خلاصی توان یافت، و لباس اسلام و کسوت ایمان از جهان جان بدر توان برد، دولتی است تمام و سعادتی است مدام.

با چندین هزار آفات که در راه آدمی بنهادند و به چندین گونه ابتلا که او را مبتلا نمودند و از دامگاه دنیا که «زُیِّنَ لِلنّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ» است و از دامگاهی که هفت دانه «مِنَ النِّساءِ وَالْبَنینَ وَالْقَناطیرِ الْمُقَنْطَرَهِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّهِ وَالْخَیْلِ الْمُسَوَّمَهِ وَالاَنْعامِ وَالْحَرْثِ» در آن پاشیده شده، اگر توفیق و نظر و عنایت الهی نباشد، چگونه رهایی توان یافت.

حضرت آدم علیه السلام را با آن همه شرف و مرتبه بیش از یک دانه منع نکردند «وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَهَ». چون توفیق امتناع با او رفیق نشد، به دام عصیان و نسیان افتاد «وَ عَصی آدَمَ رَبَّهُ فَغَوی» و چون توفیق، رفیق او شد «اِصْطَفی آدَمَ» بود.

چون توفیق با حضرت آدم (ع) رفیق نشد، کامگاه بهشت که «وَلَکُمْ فیها ما تَشْتَهی اَنْفُسَکُمْ» او راه دامگاه گشت. ابلیس به یک دانه دو صید می‌کرد «فَاَزَلَّهُمَا الشَّیْطانُ» دنیا او را دامگاه بود، چون توفیق یار گشت، کامگاه آمد که به کلمه «رَبَّنا ظَلَمْنا اَنْفُسَنا» به کام «ثُمَّ اجْتَبهُ» رسید.

هریک از سلاسل و اغلال که برای شقی واشقی ساختند، از آن هفت متاع بود و هر درکه که از درکات دوزخ برایشان ساختند، از سرمایه «زُیِّنَ لِلنّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ» بود. این هفت شهوت را هفت در دوزخ گشاده کردند «لَها سَبْعَهُ اَبْوابٍ».

توفیق الهی طایفه‌ای را بر صوب درجات عالیه «وَ سیقَ الَّذینَ اتَّقَوْا» بر جاده «وَ اَمّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ» به قدم «وَ نَهَی النَّفْسَ عَنِ الْهَوی» به معاد «فَاِنَّ الْجَنَّهَ هِیَ الْمَأوی» رسانید.

توفیق الهی طایفه‌ای را هم به سوی درکات به کمد قهر «وَ سیقَ الَّذینَ کَفَرُوا» بر جاده «فَاَمّا مَنْ طَغی» به قدم «وَ آثَرَ الْحَیوهَ الدُّنْیا» به معاد «فَاِنَّ الْجَحیمَ هِیَ الْمَأوی» رسانید.

اگر توفیق الهی نباشد، چگونه می‌توان از عذاب الهی رست و بند طلسمات اعظم او را با کدام قدرت و قوت توان شکست؟

نور هدایت حق که حقیقت جذبه است، اهل طبع را از اسفل طبیعت می‌رباید و بهعلو قربت می‌رساند. نفس در این حالت که به تصرف جذبه «اِرْجِعی» به مرجع خود می‌رسد، از عوالم مختلفی که گذر کرده و آمده، باید بار دیگر گذر کند. حکمت این آمد و شد آن که به عوالم حق آشنا شده، و از هر عالمی گنج‌ها و اسراری که تعبیه شده است بردارد و بدان‌ها آشنا گردد.

در ابتدا که از عوالم مختلف گذر می‌کرد و می‌آمد، در هر عالم چیزی به وام می‌گرفت و از خود، آنجا گرو می‌نهاد. در مراجعت تا وام هر مقام را نپردازد و رهن خود را بازنستاند، نگذارند که بگذرد.

رونده زنده آن است که از صفات خاک بگذرد، و صفات خاک، ظلمت و کثافت و ثقل و کدورت است. از خاصیت ظلمت، جهل و نابینائی برخیزد. از خاصیت کثافت، بی‌رحمی و بی‌شفقتی و سخت دلی پدید آید. از خاصیت ثقل، خست طبع و رکاکت و فرومایگی و دنائت و خواری ظاهر شود. از خاصیت کدورت، تفرقه خیزد. سالک این جمله صفات ذمیمه را از خاک به وام گرفته و در مقابل، کرم و فتوت و مروت و رحمت و شفقت و رأفت و علم و یقین و صدق و صفا و رفعت و شرف و نورانیت، رهن نهاده است.

پس از مقام خاک نتواند گذشتن تا وام خود را نپردازد، و به مقام اصلی خویش نرسد تا رهن خود را باز ستاند. چون این وام ها را رد کند و رهن خود باز ستاند، به مقر اصلی واصل آید. در این مقام است که او را به سلطنت خلافت نصب کنند، و به خلعت نیابت و به منشور سیادت بر جملگی عوالم غیب و شهادت مالک گردانند «قُلِ اللهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءَ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ»