گفتار پانزدهم 2013/10/03

بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی

کتاب: تعلیم و تربیت (ارشاد) - جلد اول

انسان در زندگی تحت تأثیر عوامل ارثی و محیطی قرار می‌گیرد که بعضی از آن‌ها مفیدند و بعضی مضر، و این عوامل کیفیت زندگی آینده را روشن می‌سازند. عده‏ای از دانشمندان معتقدند که عوامل ارثی مهم‌تر و بارزترند، عده‏ای را نیز عقیده بر آن است که عوامل محیطی شدیدتر و مؤثرتر هستند و هر کدام از این دو گروه برای اثبات عقیده خود دلایل و مدارکی ارائه می‌دهند.
ولی نکته‏ای که کلیه زیست‌شناسان و دانشمندان قبول دارند آن است که عوامل ارثی غالباً در محیط نامناسب ضعیف می‌گردند و نیز ممکن است به کلی از بین بروند و برعکس اگر عوامل ارثی ضعیف هم باشند در محیط مناسب تکامل پیدا می‌کنند؛ مثلاً کودکانی که، از مادر نارس به دنیا می‌آیند و از نظر عوامل ارثی جسمی، در شرایط ضعیف می‌باشند و اگر آن‌ها را به حال خود گذارند از بین می‌روند ولی این اطفال را در محفظه های مخصوص که از نظر هوا، درجه حرارت، تغذیه و سایر شرایط آن، که نسبت به حال طفل مناسب باشد قرار می‌دهند، با به وجود آوردن چنین محیط مساعدی او قادر است به حیات خود ادامه دهد و پس از رفع نقایص مثل سایرین مسیر زندگی را طی نماید.
برعکس اگر در زندگی مردم شهری یا افراد ایلات دقیق شویم خواهیم دید اطفال تازه تولد یافته اکثراً سالم و قوی بوده و از نظر عوامل ارثی جسمی در شرایط مساعد می‌باشند ولی بعد چون در محیط کثیف و آلوده قرار می‌گیرند به انواع بیماری‌ها مبتلا شده و این بیماری موجب ضعیف و علیل شدن او می‌گردد؛ این مشاهدات ثابت می‌کند که عوامل ارثی قوی در محیط نامساعد تضعیف می‌گردد و محیط مساعد عوامل ارثی ضعیف را تکامل می‌بخشد.
به عبارت دیگر زندگی مانند رودخانه‏ای است که در سر چشمه دارای آب بسیار صاف و گوارا است و بعد در مسیر خود به انواع آلودگی‌ها و عوامل گوناگون و نامساعد برخورد می‌کند. بطورکلی عوامل محیطی در عوامل ارثی اثر کند کننده یا تشدید کننده دارند.
بسیاری از موجودات زنده شرایط داخلی بدن خود را با محیط تطابق می‌دهند ولی انسان در محیط اطراف خود دخل و تصرف می‌کند و عوامل محیطی را با شرایط داخلی بدن خویش وفق می‌دهد، خاصیت تطابق در حیوانات، یک طرفی و در انسان‌ها دو طرفی است ولی تطابق نیز حدی دارد؛ چنان که اگر هوای محیط بسیار سرد نباشد مقاومت امکان دارد ولی اگر سرمای هوا از حد بگذرد تطابق بدن کافی نیست باید در محیط تصرف کرد و بر عوامل او چیره گردید.
وظیفه بشر این است که علاوه بر حذف عوامل نامساعد محیطی، بهترین عوامل و شرایط ایجاد کند که مردم بتواند جسماً و روحاً سالم‌تر زندگی کنند و همچنین مطالعه در مورد عوامل مضر به جسم و روح انسان، و قطع راه های ارتباطی این عوامل و از بین بردن آن‌ها نهایت ضرورت را دارد.