نظریۀ معاد روحانی 2010/12/29
بیان شده توسط استاد علی الله وردیخانی
کتاب: مبدا و معاد
نظریه معاد روحانی
قائلین بر معاد روحانی دو فرقه‌اند از حکمای فلاسفه: فرقه مَشّائیین و فرقه اِشراقیین. فرقه اوّل قائلند بر این که، لذایذ و آلام جسمانی بعد از موت بِالمَرّه منقطع می‌شود از نفس ناطقه، و نیز گویند لذّت روحانی اشدّ و اشرف از لذایذ جسمانی است.
اینان گویند لذایذ و آلام جسمانی وارده در کتاب و سنّت به جهت ترغیب و تشویق نفوسِ بشری است که اُنس گرفته‌اند بر لذایذ و آلام بدنیّه و غیر از لذایذ و آلام جسمانی، لذّت و اَلَم دیگر تعقّل نکنند. گویند معاد، معاد روحانی است و آن عبارت از مُفارقتِ نفس است از بدن و اتصال آن است به عالم مجرّدات، و گویند معاد نامیده شد زیرا روح، عود کرد بـه حالت اصلیّه کـه تجرّدِ محض است.
ایشان گویند تعلّق روح بر بدن، به جهت تحصیل کمالات است در دنیا نه مقتضای ذات او، و استدلال کرده‌اند بر بطلان معاد جسمانی به این که تولّد اشخاصْ وقت اعاده، بدون توالد از پدر و مادر باطل است، و نیز گویند دوام احتراق به ابقاء جسم محال است، به این جهت قول بر معاد جسمانی باطل است.
این استدلالات ایشان باطل است: اوّلاً با امکان عقلی نسبت به ملاحظه قدرتُ‌الله، ثانیاً با امکان وقوع تولّد بدون پدر و مادر. ثالثاً با ادلّه قائلین بر اعاده معدوم که ذکر خواهد شد. ایضاً دوام احتراق به ابقاء جسم، اوّلاً با استحاله جسم بر اجزاء ناریّه ممکن است. ثانیاً به تبدیل اجزاء سوخته شده به اجزاء غیر اوّلی از جای سوخته شده که در دنیا مشاهده می‌کنیم، و حقتعالی در قرآن کریم به این قسمت تصریح فرموده است: «کُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا غَیْرَهَا لِیَذُوقُواْ الْعَذَابَ: هر چه پوستشان بریان گردد پوستهای دیگری بر جایش نهیم تا عذاب را بچشند».
اما طایفه ثانیه که اشراقیین نامیده شده‌اند، قائلند به تجرّد، و اثبات لذایذ و آلام جسمانی نیز کرده‌اند، گویند چون لذّت و المِ جسمانی، بدون تعلّق به جسم شاید نتواند حاصل شود، در این صورت محتاج است به قالب مثالی. ولی قالب مثالی مختص است به عالم برزخ، نه روز قیامت که خداوند متعال فرموده:«الَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ: همانان که بهشت را به ارث میبرند و در آنجا جاودان میمانند» و یا دوزخی که «هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ: در آنجا جاودان میمانند»، و نه اَعراف که خداوند تعالی فرموده: «وَ بَیْنَهُمَا حِجَابٌ وَ عَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ یَعْرِفُونَ کُلاًّ بِسِیمَاهُمْ: و میان آن دو گروه حایلی است و بر اعراف مردانی هستند که هر یک از آن دو دسته را از سیمایشان میشناسند».
پینگ و دیدگاه ها هر دو بسته شده اند.